Τα παρακάτω είναι αποσπάσματα από άρθρο του Β.Ι. Λένιν σε σχέση με την Ιρλανδική Εξέγερση του Πάσχα το 1916, για την 100η επέτειο της εξέγερσης.
Την Δευτέρα του Πάσχα, το 1916, εν μέσω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 1.200 μέλη των Ιρλανδών Εθελοντών και του Ιρλανδικού Στρατού Πολιτών κατέλαβαν τα Κεντρικά Ταχυδρομικά Γραφεία και αρκετά άλλα σημεία στο Δουβλίνο. Είχαν ως επικεφαλής τον Πατρικ Πηρς, έναν ηγέτη των Ιρλανδών Εθελοντών και της Ιρλανδικής Δημοκρατικής Αδελφότητας, και τον Τζέημς Κόνολλυ, έναν επαναστάτη σοσιαλιστή και ηγέτη των εργατών που ίδρυσε τον Στρατό Πολιτών.
Κάτω από συνθήκες που βάθαιναν την αντίδραση απέναντι στην Βρετανική αποικιακή κυριαρχία και στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, οι επαναστάτες υπολόγισαν να ξεκινήσουν μια εθνική επανάσταση. Παρόλο που εξεγέρσεις πυροδοτήθηκαν σε διάφορα μέρη της Ιρλανδίας, η ελπίδα για γενική εξέγερση δεν ευοδώθηκε. Μετά από πέντε μέρες σκληρής μάχης, οι επιζήσαντες παραδόθηκαν στις κατά πολύ ισχυρότερες Βρετανικές δυνάμεις το Σάββατο.
Στην διάρκεια της μάχης, Το Βρετανικό πυροβολικό ισοπέδωσε ένα μεγάλο κομμάτι του Δουβλίνου. Ο Πηρς, ο Κόνολλυ, και 13 άλλοι Ιρλανδοί ηγέτες καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν.
Παρόλο που η Εξέγερση του Πάσχα συνεθλίβη, ενέπνευσε ένα αυξανόμενο κύμα αντίστασης στην Ιρλανδία. Το Σινν Φέϊν, το εθνικιστικό πολιτικό Κόμμα, μεγάλωσε ταχύτατα την επαύριο της επανάστασης. Το 1919 οι Εθελοντές(τώρα ενσωματώνοντας τον Στρατό Πολιτών) υιοθέτησαν το όνομα του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού. Ένας εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε.
Το 1921 το Λονδίνο, αδυνατώντας να συντρίψει την εθνική αντίσταση με βία, κατέληξε σε μια συμφωνία με τους μπουρζουάδες ηγέτες του Ιρλανδικού εθνικιστικού κινήματος για διαίρεση της Ιρλανδίας. Ο Έμον Ντε Βαλέρα, ένας επιζών βετεράνος της Εξέγερσης του Πάσχα, αργότερα έγινε πρόεδρος του επίσημου ανεξάρτητου Ιρλανδικού Ελεύθερου Κράτους. Οι 6 βόρειες κομητείες του νησιού, ωστόσο, παρέμειναν κάτω από Βρετανική αποικιακή διοίκηση. Ο ΙΡΑ και το Σινν Φέϊν αντιστάθηκαν στην συμφωνία και συνέχισαν τον αγώνα για μια ανεξάρτητη και ενωμένη Ιρλανδία.
Η Εξέγερση του Πάσχα ήταν το πρώτο μεγάλο ξέσπασμα αντίστασης των καταπιεσμένων και κατατρεγμένων της Ευρώπης από το ξεκίνημα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η θέση των Ιρλανδών επαναστατών’’ Δεν υπηρετούμε ούτε τον βασιλιά ούτε τον Κάιζερ, αλλά μόνο την Ιρλανδία,’’ βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση της προδοτικής συμπεριφοράς της πλειοψηφίας των Ευρωπαίων εργατών και Σοσιαλιστών ηγετών, που προέτρεπαν τους ανθρώπους του μόχθου να αφήσουν στην άκρη τον αγώνα για δικαιοσύνη και αξιοπρεπή ζωή για το καλό των πολεμικών προσπαθειών των δικών τους» κυβερνήσεων.
Κατά την διάρκεια της Εξέγερσης του Πάσχα, το μειοψηφικό αριστερό ρεύμα εντός του διεθνούς Σοσιαλιστικού κινήματος- αυτοί δηλαδή που αντιστάθηκαν στην συνθηκολόγηση με τους εκμεταλλευτές στην ταξική πάλη και στην υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον πόλεμο- συζητούσαν ποια πολιτική να υιοθετήσουν απέναντι στον πόλεμο των καταπιεσμένων εθνών για το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Το πως να εκτιμήσουν την Εξέγερση του Πάσχα αποτέλεσε κομμάτι αυτής της συζήτησης.
Το άρθρο του Λένιν που θα παραθέσουμε μεταφρασμένο από κάτω αποτελεί ένα κομμάτι από το’’ Συζήτηση για το ζήτημα της αυτοδιάθεσης’’, μια πολεμική απέναντι στους υποστηρικτές της Ρόζα Λούξεμπουργκ. Εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώμβρη του 1916 και μπορεί να το βρει κανείς στα Άπαντα του Λένιν, τόμο 22. Το συγκεκριμένο κομμάτι στοχεύει σε ένα άρθρο του Πολωνού επαναστάτη Κάρλ Ράντεκ. Σε συμφωνία αρχών με την Ρόζα Λούξεμπουργκ ,ο Ράντεκ υποστήριξε την θέση ότι «το δικαίωμα για αυτοδιάθεση… είναι μια μικροαστική φόρμουλα που δεν έχει τίποτα κοινό με τον Μαρξισμό».
Το κείμενο του Λένιν, τιτλοφορήθηκε «Η Ιρλανδική Εξέγερση του 1916», και εμφανίστηκε ολοκληρωμένο στο Μαρξιστικό περιοδικό Νέα Διεθνής νο.1 μαζί με το άρθρο του Ρώσσου επαναστάτη ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ με τίτλο’’ Μαθήματα από τα γεγονότα στο Δουβλίνο.
ΤΟΥ Β.Ι.ΛΕΝΙΝ
Οι οπτικές των αντιπάλων της αυτοδιάθεσης οδηγούν στο συμπέρασμα ό,τι η ζωτικότητα των αδύναμων εθνών που καταπιέζονται από τον ιμπεριαλισμό έχει ήδη εξασθενήσει, ό,τι δεν μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο απέναντι στον ιμπεριαλισμό, ό,τι η υποστήριξη μιας καθαρά εθνικής φιλοδοξίας θα οδηγήσει στο τίποτα, κτλπ. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος του 1914-1916 μας έδωσε δεδομένα τα οποία διαψεύδουν τέτοια συμπεράσματα.
Ο πόλεμος αποδείχθηκε ό,τι είναι μια εποχή κρίσης των Δυτικο-Ευρωπαϊκών εθνών, και συνολικά του ιμπεριαλισμού. Κάθε κρίση αποβάλλει τις συμβατικότητες, σκίζει τα εξωτερικά περιτυλίγματα, παρασύρει το ξεπερασμένο και αποκαλύπτει τα βαθύτερα ελατήρια και δυνάμεις. Τι αποκαλύπτεται από την θέση που στέκονται τα κινήματα των καταπιεσμένων εθνών? Στις αποικίες υπήρξε μια σειρά προσπαθειών για εξέγερση, όπου τα έθνη-καταπιεστές φυσικά έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρύψουν χρησιμοποιώντας στρατιωτική λογοκρισία.
Παρ’ όλα αυτά, είναι γνωστό ό,τι στην Σινγκαπούρη οι Βρετανοί βίαια κατέπνιξαν μια ανταρσία μεταξύ των Ινδικών τους στρατευμάτων. Ό,τι υπήρξαν προσπάθειες εξέγερσης στο Γαλλικό Αννάμ(Βιετνάμ) και στο Γερμανικό Καμερούν. Ό,τι στην Ευρώπη, από την μία πλευρά, υπήρξε μια εξέγερση στην Ιρλανδία, κατά την οποία ‘’οι υπερασπιστές της ελευθερίας’’ Άγγλοι, που δεν τόλμησαν να επεκτείνουν την στρατολογία στην Ιρλανδία, κατέπνιξαν με εκτελέσεις, και, από την άλλη πλευρά, η Αυστριακή Κυβέρνηση καταδίκασε σε θάνατο τους εκπροσώπους του Τσεχικού Κοινοβουλίου ‘’για προδοσία’’ και εκτέλεσαν ολόκληρα Τσεχικά συντάγματα για το ίδιο ‘’έγκλημα’’.
Αυτή η λίστα, προφανώς, απέχει πολύ από την ολοκλήρωσή της. Παρ’ όλα αυτά, αποδεικνύει ό,τι, εξαιτίας της κρίσης του ιμπεριαλισμού, οι φλόγες της εθνικής εξέγερσης έχουν ξεσπάσει τόσο στις αποικίες όσο και στην Ευρώπη, και ό,τι οι εθνικές συμπάθειες και αντιπάθειες έχουν εκδηλωθεί και οι ίδιες παρά τις δρακόντειες απειλές και τα μέτρα της καταπίεσης.
Όλα αυτά πριν η κρίση του ιμπεριαλισμού φτάσει στο ζενίθ της. Η δύναμη των ιμπεριαλιστών μπουρζουάδων δεν είχε ακόμη υπονομευθεί( αυτό μπορεί να συμβεί από ένα πόλεμο ’’φθοράς’’, αλλά αυτό ακόμη δεν έχει συμβεί) και τα προλεταριακά κινήματα στις ιμπεριαλιστικές χώρες ήταν ακόμη πολύ αδύναμα. Τι θα συμβεί όταν ο πόλεμος προκαλέσει ολοκληρωτική εξουθένωση, ή όταν, σε ένα κράτος τουλάχιστον, η δύναμη των μπουρζουάδων κλονιστεί από τα χτυπήματα της ταξικής πάλης, όπως συνέβη στον τσαρισμό το 1905?
Ένα πραξικόπημα ή μια εθνική εξέγερση?
Στις 9 Μάη, του 1916, εμφανίστηκε, στην Μπέρνερ Τάγκβαλτ, το όργανο της ομάδας Ζίμμερβαλντ[i], που περιλάμβανε ένα κομμάτι των αριστερών, ένα άρθρο με τίτλο ‘’Το τραγούδι τους Τελείωσε’’ και υπογράφηκε με τα αρχικά Κ.Ρ. Περιέγραψε την Ιρλανδική εξέγερση σαν τίποτα περισσότερο ή λιγότερο από ένα ‘’πραξικόπημα’’ γιατί, κατά την επιχειρηματολογία του συγγραφέα,’’ το Ιρλανδικό ζήτημα ήταν αγροτικό,’’ οι αγρότες είχαν συμβιβαστεί από τις μεταρρυθμίσεις, και το εθνικιστικό κίνημα αποτελούσε μόνο’’ ένα καθαρά μικροαστικό κίνημα των πόλεων, το οποίο αδυνατώντας να κρατήσει την αίσθηση που προκάλεσε, δεν είχε και πολύ λαϊκή υποστήριξη’’…
Ο όρος ‘’πραξικόπημα’’ στην επιστημονική του ερμηνεία, μπορεί να αποτελέσει ταυτόσημο μόνο όταν μια απόπειρα εξέγερσης δεν έχει εμφανίσει τίποτα άλλο πέρα από ένα κύκλο συνωμοτών ή ηλίθιων μανιακών, που δεν συγκεντρώνουν καμία συμπάθεια από τις μάζες.
Το μακραίωνο Ιρλανδικό εθνικό κίνημα, έχοντας περάσει μέσα από διάφορα στάδια και συνδυασμούς ταξικών συμφερόντων, εκφράστηκε το ίδιο, πιο συγκεκριμένα, σε ένα μαζικό Ιρλανδικό Εθνικό Συνέδριο στην Αμερική( Εμπρός, 20 Μάρτη, 1916) το οποίο κάλεσε σε αγώνα για Ιρλανδική Ανεξαρτησία. Επίσης, εκφράστηκε μέσα από οδομαχίες ενός κομματιού των μικροαστών και των εργατών έπειτα από μια μακρά περίοδο μαζικών ταραχών, διαδηλώσεων, λογοκρισίας των εφημερίδων, κτλπ.
Όποιος αποκαλεί μια τέτοια εξέγερση ‘’πραξικόπημα’’ είναι είτε σκληρά αντιδραστικός, ή απελπιστικά δογματικά ανίκανος να κατανοήσει μια σοσιαλιστική επανάσταση σαν ένα ζωντανό φαινόμενο.
Το να φανταστεί κανείς ό,τι μια σοσιαλιστική επανάσταση είναι νοητή χωρίς εξεγέρσεις από μικρά έθνη στις αποικίες και στην Ευρώπη, χωρίς επαναστατικά ξεσπάσματα από κομμάτι των μικροαστών με όλες τις αντιφάσεις τους, χωρίς ένα κίνημα από τους πολιτικά μη συνειδητοποιημένους προλετάριους και τις ημιπρολεταριακές μάζες απέναντι στην καταπίεση από τους ιδιοκτήτες γης, την εκκλησία, και την μοναρχία, ενάντια στη εθνική καταπίεση, κτλπ – το να φαντάζεσαι όλα αυτά είναι σαν να αποκηρύσσεις την επανάσταση.
Δηλαδή, παρατάσσεται ένας στρατός από την μία πλευρά και λέει,’’ Είμαστε με τον σοσιαλισμό’’, και ένας άλλος, κάπου αλλού και λέει,’’ Είμαστε με τον ιμπεριαλισμό’’, και αυτό είναι μια σοσιαλιστική επανάσταση! Μόνο αυτοί που έχουν τόσο γελοία σχολαστικές απόψεις μπορούν να σπιλώσουν την Ιρλανδική Εξέγερση αποκαλώντας την ‘’πραξικόπημα’’.
Οποιοσδήποτε περιμένει μια ‘’ΚΑΘΑΡΗ’’ σοσιαλιστική επανάσταση δεν θα ζήσει ποτέ για να την δει . Ένας τέτοιος άνθρωπος υπηρετεί στα λόγια την επανάσταση χωρίς να καταλαβαίνει τι είναι η επανάσταση…
Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο πέρα από ένα ξέσπασμα μιας μαζικής πάλης από την μεριά των ολόπλευρα και μερικώς καταπιεσμένων και των δυσαρεστημένων στοιχείων. Αναπόφευκτα, κομμάτια των μικροαστών και των καθυστερημένων εργατών θα συμμετάσχουν σε αυτή – χωρίς τέτοια συμμετοχή, ο μαζικός αγώνας είναι αδύνατος, χωρίς αυτόν καμία επανάσταση δεν είναι δυνατή- και έτσι το ίδιο αναπόφευκτα θα φέρουν στο κίνημα τις αντιφάσεις τους, τις αντιδραστικές τους φαντασιώσεις, τις αδυναμίες και τα λάθη τους.
Μα αντικειμενικά θα επιτεθούν στο κεφάλαιο, και η ταξικά συνειδητοποιημένη πρωτοπορία της επανάστασης, το ανεπτυγμένο προλεταριάτο, εκφράζοντας αυτή την αντικειμενική αλήθεια ενός διαφοροποιημένου και ασύμφωνου, ετερόκλητου και εξωστρεφούς κομματιού του μαζικού αγώνα, θα μπορέσει να το ενοποιήσει και να το κατευθύνει, να καταλάβει την εξουσία, να κατασχέσει τις τράπεζες, να απαλλοτροιώσει τα τραστ που όλοι μισούν( για διαφορετικό λόγο ο καθένας!), και να εισάγει άλλα δικτατορικά μέτρα που στο σύνολο τους θα συνεισφέρουν στην αποτίναξη των μπουρζουάδων και στην νίκη του σοσιαλισμού, τα οποία, ωστόσο, δεν σημαίνει με κανένα τρόπο ό,τι θα ‘’εξαγνίσουν’’ άμεσα τον εαυτό τους από την μικροαστική σκωρία.
Η Σοσιαλδημοκρατία, διαβάζουμε στις Πολωνικές διατριβές, << πρέπει να χρησιμοποιήσει τον αγώνα της νεολαίας των αποικιοκρατών μπουρζουάδων απέναντι στον Ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό με σκοπό να ακονίσει την επαναστατική κρίση στην Ευρώπη>>.
Δεν είναι ξεκάθαρο ό,τι αυτό είναι το λιγότερο επιτρεπτό , να συγκρίνεις δηλαδή την Ευρώπη με τις αποικίες με τέτοιο τρόπο? Ο αγώνας των καταπιεσμένων εθνών στην Ευρώπη, ένας αγώνας ικανός να καλύψει όλη την διαδρομή από την εξέγερση και τις οδομαχίες, ικανός να κάμψει την σιδηρά πειθαρχία του στρατού και του στρατιωτικού νόμου, αυτός είναι ικανός ‘’ να ακονίσει την επαναστατική κρίση στην Ευρώπη’’ σε απείρως μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με μια πολύ πιο ανεπτυγμένη εξέγερση σε μια απομονωμένη αποικία.
Ένα χτύπημα που καταφέρεται απέναντι στην κυριαρχία των Άγγλων ιμπεριαλιστών μπουρζουάδων από μια εξέγερση στην Ιρλανδία είναι εκατό φορές πιο σημαντικό πολιτικά από ένα χτύπημα ανάλογης δύναμης στην Ασία ή την Αφρική.
[i] Ζίμμερβαλντ, Ελβετία, ήταν η τοποθεσία που, το Σεπτέμβρη του 1915, που πραγματοποιήθηκε μια διεθνής συνδιάσκεψη Σοσιαλιστών, που αντιστάθηκαν στο να ψηφίσουν για πολεμικά κονδύλια υπέρ των κυβερνήσεών τους. Η ομάδα Ζίμμερβαλντ αναφέρεται σε υποστηρικτές αυτού του διεθνούς ρεύματος. Ο Λένιν ηγήθηκε μιας αριστερής πτέρυγας της συνδιάσκεψης, και οι υποστηρικτές του ήταν γνωστοί σαν η Αριστερά της Ζίμμερβαλντ.
Μετάφραση-Επιμέλεια (από το μεταφρασμένο στα αγγλικά κείμενο): Μάο- Παλαιολόγος Ανδρέας
Πηγή (για το κείμενο στα αγγλικά) : The militant, vol. 60/No. 16, April 22, 1996